Hiperbarik Oksijen Tedavisi

Hiperbarik Oksijen Tedavisi ( HBOT ), bir basınç odası içine alınan hastanın maske, başlık vs. yoluyla normalin genellikle 2-3 katı basınçlarda oksijen soluması şeklinde uygulanan bir tedavi yöntemidir.

HBOT etkinliği iki temel fizik kuralına dayalıdır:

Boyle-Mariotte kanunu:

Sabit sıcaklıkta gazların hacimleri basınçlarıyla ters orantılıdır. Örneğin deniz seviyesinde 1 atmosfer basınçta 10 litre olan gazın hacmi 2 atmosfer basınçta 5 litreye düşer.

Basıncın doğrudan etkisi:

Vurgun hastalığı ya da gaz embolisi; gazlı gangrende doku içinde hava birikmesi gibi durumlarda gaz kabarcıklarının hacimleri çok önem taşır.  Kabarcıklar ne kadar büyük olursa o kadar büyük damarları tıkar ve tıkanıklığın gerisinde oksijensiz kalan doku o ölçüde büyük olur. Ayrıca gaz kitlesinin büyük olması, dokuya olan basının da fazla olmasına neden olarak dolaşımı bozar ve doku hasarını arttırır.

HBOT uygulamasında hastanın bulunduğu ortamın basıncı 2-3 katına çıkarılır. Bu şekilde basıncın doğrudan etkisiyle gaz kabarcıklarının küçültülerek doku hasarının azaltılması sağlanır.

Henry Kanunu:

Sabit sıcaklıkta bir sıvıda çözünen gaz miktarı o gazın kısmi basıncıyla doğru orantılıdır.

%100 oksijen normalin 2-3 katı basınçta solunduğunda kısmi basıncı 1500-2000mmHg (202-303 kPa)’ya kadar çıkarılabilmektedir. Bu durumda da 100ml kanda çözünen oksijen miktarı normal hava solurkenki 0,3ml seviyesinden 7 ml’ye çıkarır.

Çözünmüş oksijenin etkileri

Antihipoksik etki

3 ATA’da %100 oksijen solunması halinde 100 ml kanda yaklaşık 7 ml oksijen çözünür. Böylece doku ihtiyacı olan 6 ml oksijen, hiç hemoglobin olmasa bile karşılanır.

Antiödem

Hiperoksiye yanıt olarak sağlıklı damarlarda vazokonstriksiyon; bradikardi ve kalp debisinde azalma olur. Oksijen diffüzyon mesafesi artar ve hipoksi nedeniyle bozulan endotel fonksiyonları, böylece kapiller geçirgenlik düzenlenir. Tüm bunlar toplamda ödemin azalmasını sağlar.

Antienfektif

Lökositlerin oksijene bağımlı fagositoz fonksiyonları, aktif taşımayla etkinlik gösteren aminoglikozid ve sefalosporin gibi antibiyotiklerin etkisi arttırılır. Anaerob bakterilerin ve bazı fakültatif aerobların üremesi durdurulur, böylece toksin üretimleri baskılanır.

Yara iyileşmesini hızlandırıcı etki

Hipoksik ortamda bozulan fibroblast fonksiyonları arttırılarak, kollajen yapımı ve anjiogenez sağlanır. Osteoklastik aktivite de arttırılarak mikroskopik debridman sağlanır.